- نویسنده:پویا فتاحی
- 1402/08/15
- 09:53
سابقه بافندگی دستی در جهان
سابقه بافندگی در ایران از صنایع دستی آغاز می شود و به صنایع ماشینی پیشرفته امروزی تداوم می یابد.
سابقه بافندگی دستی در جهان
سابقه بافندگی در ایران از صنایع دستی آغاز می شود و به صنایع ماشینی پیشرفته امروزی تداوم می یابد. انسان با الهام از در هم رفتگی شاخه های درختان و تنیدن تار عنکبوت به رمز و راز بافندگی پی برده و ابتدا با استفاده از ترکه های درختان و الیاف ساقه گیاهان به این کار مبادرت کرده و برای خود ریسمان و طناب و کمربند به کمک انگشتان می بافته است
در عصر آتش زنان در همه جا انواع حصیرها و زنبیل ها را می بافتند و از این حصیرها و زنبیل ها برای حمل و نقل کودکان و همچنین میوه ها و دانه ها و ریشه های گیاهی استفاده می کردند. پس از آن حدود 30-25 هزار سال قبل تورها و دام های ماهیگیری پیشرفت هایی بود که به ظهور رسید و آن زنبیل هایی بود که به هنگام ماهیگیری ورود ماهی به درون آن ها آسان ولی خروجش به کلی مشکل بود
.در زمان اهلی ساختن گیاهان و جانوران از الیاف درخت نارگیل ، ریسمان و از برگ آن حصیر و زنبیل بافته می شد. یک نوع درخت توت که پوست آن در میان بسیاری از قبایل بشر نخستین و اقوام بدوی کنونی به مصرف ساختن پارچه و لباس می رسیده نیز در منطقه جنوب شرقی آسیا اهلی شده است . این گیاه هم اکنون در چین برای بسته بندی برنج به کار برده می شود. گیاه مزبور را بومیان برای پوشش خود پرورش می دادند و در حقیقت ، برای مردم این محل به منزله پارچه های بافته شده دهقانان مغرب زمین بود. لباسی که از باریکه های پوست این درخت ساخته می شد دو امتیاز بزرگ داشت که آن را برای استعمال در مناطق حاره بسیار مناسب می ساخت یکی آنکه باد در آن نفوذ نمی کرد و دیگر آنکه بدن را خنک نگاه می داشت. اما عیب بزرگش هم این که به محض خیس شدن چون کاغذ از هم وا می رفت
.مرکز آسیای جنوب غربی با سه اختراع مکانیکی به پیشرفت تمدن کمک کرد و این سه اختراع که در مقام اهمیت پس از کتابت و فلزکاری قرار گرفته اند عبارتند از چرخ و خیش و کارگاه بافندگی ، تا چند سال پیش عقیده عمومی بر این بود که چرخ منحصرأ از اختراعات تمدن های آسیای جنوب غربی بوده لیکن اکنون به ثبوت رسیده که مکزیکی های عهد قدیم نیز اصول استعمال چرخ را می دانستند ولی عجیب اینجاست که آن را فقط در ساخت اسباب بازی کودکان به کار می برده اند از این رو باز هم صحیح است بگوییم که استفاده از چرخ در کلیه وسایل مکانیکی ، چرخ است
.با ظهور خیش و چرخ کوزه گری زنان فراغت و فرصت بیشتری یافتند و آنگاه نوبت به کارگاه رسید که ساعات بیکاری ایشان را پرسازد محتملأ ابتدایی ترین نوع دستگاه بافندگی عبارت بوده است از یک داربست یا چهارچوب عمودی با یک چوب عرضی در قسمت فوقانیش که تارهای نخ از آن آویزان می شد. اولین قدمی که در راه تکمیل کارگاه بافندگی برداشته شد این بود که به انتهای زیرین تارهای نخ وزنه هایی بسته شود. سپس با اختراع آلت تارکش ( یا تارگزران ) دستگاه بافندگی ، قدم بزرگ دیگری رو به تکامل برداشت و فن بافندگی وارد مرحله نوینی شد
.غلتک نخ تار (1)- نخ تار بر روی غلتک نخ تار پیچیده می شود و در پشت ماشین بافندگی قرار می گیرد ، نخ های تار از روی این غلتک باز شده و به سمت بالا کشیده می شود پل نخ تار (2)- نخهای تار به موازات یکدیگر از روی پل نخ تار عبور می کند و بدین ترتیب جهت آنها تغییر پیدا کرده و در سطح ماشین ( افقی) قار می گیرد. میله های تقسیم کننده ( 3) نخهای تار به تناوب از زیر و یا از روی میله های تقسیم کننده عبور می کند
ورد ( 4 ) – نخهای تار از داخل میل میلکهای ( 5 ) آویخته شده از وردها ، عبور می کند.
غلتک ورد ( 6) – وردها از قسمت فوقانی بر روی غلتک ورد آویخته می شود.
ماکو و ماسوره ( 7) – نخ پود که بر روی ماسوره پیچیده شده است در داخل ماکو قرار می گیرد.
شانه بافندگی ( 8 ) – نخهای تار را به تعداد مساوی و یکنواخت در عرض پارچه تقسیم کرده و نخ پودی را که در داخل دهنه قرار می گیرد به لبه پارچه متصل می کند
دفتین ( 9 )
کف دفتین ( 10 )
پل پارچه ( 11 )
غلتک پارچه ( 12 )
در شکل (4-1 ) مسیر نخ تار و اجزاء مختلف یک دستگاه ماشین بافندگی نشان داده شده است و در این شکل دیده می شود که پارچه پس از بافته شدن از روی پل پارچه عبور می کند و توسط غلتک کشیدن پارچه کشیده شده و سپس به دور غلتک پارچه ( 12 ) پیچیده می شودکارگاه بافندگی تحول بزرگی از لحاظ کیفیت و کمیت در طرز لباس پوشیدن آدمیان به وجود آورد . لباس های چرمی دوران گذشته قابل شستشو نبودند ، در حالی که پارچه خواه از پشم بافته می شد و خواه از الیاف نباتی به راحتی شسته و پاکیزه می شد . لذا فکر نظافت شخصی نیز در پیدایش پارچه بافی موثر بوده است. علاوه بر این ها پارچه بافی یکی از کارهای دایمی زنان کدبانو شد که در فواصل فراغت از امور طبخ و بچه داری مقدار زیادی پارچه را برای مصارف عموم افراد خانواده شان تهیه می کردند. محصولی که از دستگاه بافندگی به دست می آمد آنقدر خوب و پر دوام بود که حتی می توانست به مثابه پول رایجی مورد داد و ستد قرار گیرد .
به همین جهت می بینیم که چنانکه در نخستین طومارهای مالیاتی مصر قدیم ضبط شده مالیات را یا به غله ، و یا به کتان جمع آوری می کردند و همچنین مشاهده می کنیم که حتی در قرن دهم میلادی در اسکاندیناویا پارچه پشمی خشنی به نام وادمال Vadmal ) ( که به مصارف گوناگون می رسیده به عنوان وسیله داد و ستد در میان مردم استعمال می شده است.
